"Wat is er boeiender dan moord en kunst?"
In 2008 verscheen De zaak Torfs, de eerste misdaadroman van de Leuvense schrijver Jo Claes. Het boek ging niet over rector Torfs, maar over een kunstexpert die vermoord wordt.
Met Over elk vergeten heen verscheen onlangs de tiende misdaadroman rond speurder Thomas Berg. Een jubileum dus en tijd voor een gesprek over een weddenschap die zijn carrière veranderde en de boeiende figuren waarrond hij zijn nieuwe verhaal opbouwde.
Jo Claes (1955) debuteerde in 1985 met De Stenen Toren, waarvoor hij prompt de debuutprijs kreeg. Er volgden nog een reeks romans en non-fictieboeken, meestal rond geschiedenis, kunst, mythologie en religie. Maar in 2008 veranderde hij het geweer van schouder en schreef hij zijn eerste misdaadroman.
"Eigenlijk begon alles tijdens een reis in Turkije
waar mijn kinderen mij uitdaagden om eens een misdaadroman te schrijven. Als het zou lukken, zou ik een fles champagne krijgen. Ik was zeker geen kenner van het genre. Ik zette mij eraan, bedacht Thomas Berg en een plot rond kunstfraude. Tot mijn verbazing kon ik een uitgever overtuigen en tien jaar later heb ik er evenveel geschreven terwijl nummer elf in het najaar zal verschijnen. Dat is eenmalig, omdat dit jaar toch een soort van jubileum is. Ik wil niet, zoals Pieter Aspe vaak deed, twee misdaadverhalen per jaar schrijven. Ik werk tien of elf maanden aan een verhaal. Dat vind ik een mooi gemiddelde."
Optische illusie
In Over elk vergeten heen treden een aantal historische figuren op waarvan de belangrijkste Constantin Meunier en Armand Thiéry zijn. Meunier (1831 1905) was een gevierd beeldhouwer die ook een tijdje in Leuven werkte. Claes laat het verhaal beginnen bij een veiling waar een beeld van Meunier onder de hamer komt. Ook het museum M in Leuven bezit een aantal werken van hem, maar die zijn niet meer altijd te zien. Iets wat Claes "verschrikkelijk" vindt. De meest intrigerende figuur in het boek is Armand Thiéry (1868-1955), een man die zelfs veel Leuvenaars niet kennen. "Thiéry is inderdaad een fascinerende persoon. Hij was priester maar ook theoloog en filosoof, architect, advocaat en experimenteel psycholoog. In de psychologie bestaat er trouwens zoiets als de figuur van Thiéry, een tekening van enkele vierkanten die een optische illusie veroorzaakt en zo de kijker in verwarring brengt. Hij ligt begraven in een merkwaardig mausoleum in de buurt van het augustijnenklooster in Heverlee. Het is een wat macabere plaats die voor een misdaadauteur heel inspirerend is. Toen ik het mausoleum vele tientallen jaren geleden leerde kennen, wist ik dat ik daar ooit iets mee zou doen. En toen ik mij verdiepte in de figuur van Thiéry, besefte ik dat hij een heel dankbaar onderwerp was om in een boek te behandelen."
Speurder aan het werk
Claes' tiende misdaadverhaal bewijst dat hij een van de beste Vlaamse suspense-schrijvers is. Toch heeft hij het er een beetje moeilijk mee dat het misdaadverhaal nog door velen als minderwaardig wordt bekeken. "Terwijl dat onderscheid in bijvoorbeeld Groot-Brittanië helemaal niet gemaakt wordt. Kijk maar naar Graham Greene, een van de meest succesvolle Engelstalige auteurs van de vorige eeuw. Hij schreef zowel reguliere en zelfs filosofische romans naast misdaad- en spionnageromans. Patricia Highsmith, die prachtige psychologische thrillers schreef, wordt door velen als een grote literaire schrijfster gezien. Misdaadverhalen kunnen grote literatuur zijn. Punt. Het is niet omdat er een lijk opduikt en een speurder aan het werk gaat om een mysterie op te lossen dat het boek minderwaardig zou zijn aan de 'echte literatuur'. Wie dat gelooft, is enggeestig."
"Ik wil mijn lezers in de eerste plaats entertainen, maar vanuit mijn interesse voor geschiedenis en kunst zitten mijn boeken wellicht meer dan andere misdaadromans inderdaad vol met historische verwijzingen. Wat is er boeiender dan moord en kunst? Thomas Berg, bijvoorbeeld, heb ik een interesse in zilver meegegeven. Dat bedacht ik vele jaren geleden, maar pas in dit boek heb ik daar iets mee gedaan. Ik stuur hem naar een veiling waar hij een prachtig versierd 19de-eeuws zilveren balboekje koopt. Ik kan het je laten zien."
Claes toont mij het kleinood waarin een dame van stand vroeger de namen noteerde van de mannen die met haar wilden dansen.
Hoever zal de reeks nog dragen?
"Toen ik zoveel jaar geleden begon, droomde ik van een dozijn misdaadromans. Dat vond ik een mooi getal. Nummer elf is ondertussen af en aan nummer twaalf wordt gewerkt. De verhalen blijven komen en mijn publiek groeit met elk boek dat verschijnt. Daarvoor doe je het toch. Zolang mijn lezers en ikzelf er plezier in blijven hebben, zal ik die boeken schrijven. Ik wil af en toe ook wel weer iets anders doen. Ik werk op dit moment ook aan iets wat geen misdaadverhaal is. Maar Thomas Berg mag wat mij betreft nog wel een paar raadsels oplossen hier in het Leuvense. Het is een mooie universiteitsstad met een rijke geschiedenis en genoeg kleurrijke plaatsen en figuren die mij blijven inspireren. En die fles champagne die mijn kinderen mij beloofden, heb ik ondertussen wel gekregen, en opgedronken."
Spanning en geschiedenis
Over elk vergeten heen begint wanneer de Leuvense politie-inspecteur Thomas Berg een veiling bezoekt om een kleinood te kopen. Het topstuk op de veiling is een beeld van de mythologische figuur Psyche van Constantin Meunier. Er zijn een paar gegadigden, maar de man die het uiteindelijk koopt, wordt dood aangetroffen. Even later wordt de belangrijkste verdachte, een antiekhandelaar, vermoord teruggevonden, getroffen door een pijl. Zijn lijk ligt in een mausoleum waarin zich het graf bevindt van Armand Thiéry, een Leuvense kannunik die ook theoloog, mysticus en psycholoog was.
De plot die Claes heeft bedacht, dijt mooi uit en heeft linken met de Tweede Wereldoorlog, de Jodenvervolging, kunstroof en een tragische liefde. Claes is erin geslaagd om een spannend en geloofwaardig verhaal in te bedden in boeiende geschiedenis. Deze tiende roman van de voormalige laureaat van de Gouden Strop en de Hercule Poirotprijs, bewijst dat hij een van onze beste misdaadauteurs is.